مرکز تحقیقات مناطق کویری و بیابانی در سال 1354 به‌صورت یک واحد مستقل در دانشگاه تهران به‌منظور شناخت جامع مناطق کویری و بیابانی ایران ازلحاظ طبیعی، انسانی، اجتماعی و مسائل مربوط به محیط‌زیست و همچنین اعتلای سطح پژوهشی و علمی کشور به‌منظور عمران مناطق کویری و بیابانی و بهبود وضع زندگی مردم این مناطق به‌عنوان یک پژوهشکده تأسیس شد.

 

این مرکز بنا بر مصوبه شورای دانشگاه از سال 1385 ه. ش. به « مرکز تحقیقات بین‌المللی همزیستی با کویر» و از سال 1388 به « مرکز تحقیقات بین‌المللی بیابان » تغییر نام داد.

دارای 4 گروه پژوهشی و 14 بخش و یک گروه آموزشی به شرح زیر می‌باشد:

گروه پژوهشی علوم کشاورزی و منابع طبیعی : بخش پژوهش کشاورزی و دامپروری، بخش پژوهش منابع طبیعی، بخش پژوهش محیط‌زیست طبیعی.

گروه پژوهشی علوم زمینی: بخش پژوهش زمین، بخش پژوهش جغرافیا، بخش پژوهش اقلیم

گروه پژوهشی علوم انسانی و هنر: بخش پژوهشی علوم اقتصادی و اجتماعی، بخش پژوهش باستان‌شناسی، بخش پژوهش معماری و شهرسازی، بخش پژوهش فرهنگ و هنر، بخش پژوهش بهداشت

گروه پژوهشی فنی و مهندسی: بخش پژوهش معدن، بخش پژوهش منابع انرژی، بخش پژوهش عمران روستایی، آزمایشگاه سنجش از دور

گروه آموزشی مدیریت مناطق بیابانی: این گروه در رشته مدیریت مناطق بیابانی از سال 1375 در مقطع کارشناسی ارشد از طریق آزمون سراسری دانشجو می‌پذیرد.