بنگاه های علمی فلاحتی کرج

درسال 1313 خورشیدی بعلت ارتباطی که برخی از دروس دامپزشکی با فلاحت داشت و همچنین با توجه به وجود آزمایشگاه های مرتبط به دروس دامپزشکی در دانشکده فلاحت به دستور رضا شاه، مرحوم مصطفی قلی بیات رئیس کل فلاحت وقت که در کلیه تأسیسات فلاحتی ایران زحمات بی پایانی کشیده است و از ایشان در تاریخ فلاحت ایران نام نیک ثبت شده است، دانشکده دامپزشکی را به کرج منتقل نمودند و از آن به بعد دانشکده های کرج به اسم « مؤسسات ( بنگاه های) علمی فلاحتی کرج » نامیده شد.
بنگاه های علمی فلاحتی کرج در قسمت آموزشی شامل دانشکده فلاحت، دانشکده دامپزشکی و دبیرستان فلاحت بود که هر یک دارای آزمایشگاه های مخصوص برای عملیات دروس دانشجویان و بررسی های علمی بودند. این بنگاه ها در آن روزگار به مرکز آموزش ها و بررسی های ]پژوهش های[ فلاحتی کشور تبدیل شده بود که خدمات بسیاری را در توسعه کشاورزی کشور ارائه نموده است.
مرحوم مصطفی قلی بیات به اهمیت تعلیمات و پژوهش های بنگاه های علمی و فلاحتی کرج کاملاً واقف بود و توسعه آنها را بر هر امری مقدم می دانست و معتقد بود این بنگاهها محور اصلاحات فلاحتی در کشور است.به همین جهت با خدمات و زحمات ایشان هرساله این بنگاه ها قسمتی از نواقص خود را مرتفع می کرد.


مدیران مزرعه (مدرسه):


از سال 1304 شمسی (سال دایر شدن مزرعه نمونه کرج ) تا تاریخ تصویب رسمی دانشکده کشاورزی (1319) مسئولیت اداره آن توسط افراد ذیل بوده است:


ـ اکبر صادقی ، مهندس فلاحت 1306-1304، رئیس فرم مدل (مدرسه نمونه)
ـ محمد امین خان سپهری،‌ مدتی بسیار کوتاه، سرپرست فرم مدل (مدرسه نمونه)
ـ رحمت اله شیبانی،‌ مدتی بسیار کوتاه، سرپرست فرم مدل (مدرسه نمونه)
ـ احمد حسین خان عدل ، 1308-1306 رئیس فرم مدل و مدرسه عالی فلاحت
ـ دکتر مرتضی گلسرخی، 1308، رئیس مدرسه عالی فلاحت
ـ احمد حسین خان عدل 1311-1308 ، رئیس مدرسه عالی فلاحت
ـ میر منصور خمسی ، 1311 ، کفیل مدرسه عالی فلاحت
ـ پروفسور گائوبا 1313-1311 رئیس مدرسه عالی فلاحت
ـ دکتر مرتضی گلسرخی 1314-1313 رئیس بنگاه های علمی فلاحتی کرج
ـ پرفسور دامن 1314 رئیس بنگاه های علمی فلاحتی کرج
ـ ابراهیم مهدوی، 1319-1315 ، رئیس بنگاه های علمی فلاحتی کرج
ـ مهندس جمشید دولّو، عبدالحمید حکیمی و مهندس مجیدعدل.


با تشکیل مؤسسات علمی فلاحتی کرج ، مدرسه فلاحت بعنوان مرکز تحقیقات و اطلاعات علمی جایگاه خود را در کشور تثبیت میکند و ازآنجاکه اداره کل فلاحت وقت بر پایه ریزی ویژه ای در جهت پیشرفت امور مربوطه به کشاورزی کشور تنظیم شده بود و در تمام نقاط کشور لازم الاجرا بود، از سال 1315 مقرر گردید که رؤسای فلاحت ولایات مختلف هر سال یکبار در بنگاه های علمی فلاحی کرج حضور بهم برسانند و برنامه یکساله و گزارش اقدامات گذشته خود را اعلام کنند.
نخستین گردهمایی که بدین منظور برگزار گردید در شهریور ماه سال 1315 خورشیدی به مدت یک هفته بودد. علاوه بر آن هیات های مختلف خارجی نیز از مؤسسات علمی و فلاحتی کرج بازدید نمودند.


لابراتوار حصارک:
در سال 1309 با توجه به نیاز کشور به مبارزه با امراض حیوانی وزارت اقتصاد ملی مسئول تشکیل دایره مبارزه با امراض حیوانی میشود و به این منظور مؤسسه حصارک که امروز به موسسه سرم سازی رازی(حصارک) موسوم است را در حصارک کرج تاسیس می نماید ، بنابراین وزارت مذکور مبادرت به استخدام یک نفر فرانسوی بنام دکتر دلپی (delpi) نموده و به تدریج فعالیت مؤسسه حصارک با حضور استادان اروپایی و ایرانی اغاز می گردد که دانشجویان دامپزشکی بنگاه های علمی و فلاحتی نیز از آن بهره میبردند.

برنامه های آسایشی و رفاهی دانشجویان بنگاه های علمی و فلاحتی کرج
اوقات شبانه روزی دانش آموزان در مؤسسات علمی و فلاحتی کرج از ساعات کار،‌ ورزش، خواب، تفریح، استحمام و ... تشکیل می شد.
ورزش محصلین به دوگونه ورزش اجباری که در تمام روزهای هفته بجز تعطیلات به مدت 45 دقیقه از ساعت 6 صبح شروع میشد. و ورزش اختیاری که از ساعت 16 الی 18 شامل تیم های فوتبال، والیبال، بسکتبال و دومیدانی و پرش (ارتفاع و طول) بود و شاگردان بر اساس علاقه و با تصویب اداره دانشکده الزاما به عضویت یکی از رشته های ورزشی در آمده و طبق برنامه هفتگی مشغول فعالیت میشدند.
غذای شاگردان مرکب از سه وعده چاشت، ناهار و شام بود. در هر وعده تمام دانشجویان در سالن بزرگی که گنجایش 250 نفر را داشت دور میزها جمع شده و هر یک در جای مخصوص خود نشسته و مانند یک خانواده ساده و بی آلایش باهم به تناول غذا میپرداختند.(سالنامه بنگاه های علمی فلاحتی/ 1315-1316/ صفحات90-92)
مطالعه اجبار برای عموم دانشجویان، استحمام الزامی طبق برنامه و ساعات مشخص، تعیین ساعات خواب در سالن خوابگاه (مدت خواب 8 ساعت) و فعالیت های فرهنگی و هنری از قبیل تئاتر، موسیقی، نقاشی، پخش فیلم های علمی، تنیس روی میز از جمله امور رفاهی دانشجویان در آن ایام بود. همچنین کمیسیونی متشکل از دو نفر از اولیای مؤسسات و دو نفر از دانشجویان برای فراهم نمودن لوازم تفریحی و برنامه ریزی اوغات فراغت دانشجویان ایجاد شده بود.
تخصیص یک زمین ورزشی که دارای دو میدان فوتبال، چهار زمین والیبال، سه زمین بسکتبال و یک تنیس بود و احداث یک سالن ورزش زمستانی حکایت از اهمیتی است که دانشکده به نشاط و سلامتی دانشجویان و شاگردان خود می داده است. برگزاری مسابقات داخلی والیبال و حضور تیم های ورزشی تهران در کرج و شرکت در کاپ های دانشکده های دانشگاه تهران و وزارت معارف نیز مؤید این نکته است.(سالنامه بنگاه های علمی-فلاحی/1315-1316- صفحه 99)


آزمایشگاه ها ، باغات و مراتع بنگاه های علمی فلاحی کرج
با انتقال مدرسه متوسطه فلاحی از پارک امین الملک تهران به کرج و تأسیس مدرسه عالی فلاحت کرج که در سال 1307 اتفاق افتاد به جرأت میتوان گفت عملا مدرسه فلاحت احمد حسین خان عدل تبدیل به دانشکده شده و با همت مسئولان آن که بدوا آفای احمد عدل متولی آن بود ساختمان های جدید و متناسب با گنجایش دانشجویان بنا گردید و با کوششش های مرحوم مصطفی قلی بیات و آقای احمد حسین خان عدل بسیاری از نواقص مرتفع و متخصصین خارجی جهت تدریس استخدام و چندین عمارت دیگر بنا گردید. بنابراین در 26 آذر 1309 دانشکده کشاورزی کنونی که در آن ایام به نام مدرسه عالی فلاحت بود افتتاح گردید. و به واسطه وجود آزمایشگاه ، مزارع و باغات نمونه این مرکز بود که دانشکده دامپزشکی از تهران به کرج منتقل شد و بنگاه های علمی فلاحتی کرج شکل گرفت.
بنگاه های علمی فلاحتی کرج در مدت کمی به توسعه و تکمیل واحد های خود پرداخته و سابقا که منحصر به محوطه کوچکی با وسایل محدود به نام مدرسه فلاحت و صنایع روستایی در پارک امین الملک بود ، شامل دو دانشکده و یک دبیرستان و بنگاه ها و آزمایشگاه متعددی میشود که در اینجا مرکزیت پیدا کرد و برای تعلیمات و امتحانات (آزمایش ها) دارای نهایت اهمیت میباشد.
از جمله آزمایشگاه های مهم بنگاه های علمی فلاحتی کرج می توان به موارد ذیل اشاره کرد:


ـ آزمایشگاه حشره شناسی ( دفع آفات گیاهی)
مرحوم دکتر جلال افشار نخستین فردی است که در ایران درمسیر دفع آفات و حشره شناسی پیشقدم شده است و مقدمات لازم برای مطالعه و بررسی دفع آفات در ایران را فراهم کرده است.ایشان در سال 1302 در انسیتیتو پاستور ایران آزمایشگاه کوچکی برای مطالعات حشره شناسی دایر می نماید، در سال 1306 این آزمایشگاه به وزارت فوائد عامه و در سال 1307 به مدرسه عالی فلاحت کرج منتقل می گردد، آزمایشگاه مذکور به همت دکتر جلال افشار توسعه و به آزمایشگاه دفع آفات گیاهی تغییر نام داد و شامل بخش های موزه که محل جمع آوری مجموعه های مختلف حشرات و گیاهان می باشد، آزمایشگاه، اتاق مطالعه و عملیات دانشجویان و اتاق سموم و سمپاش ها می گردد. در این خصوص در بخش موزه جانورشناس مرحوم جلال افشار شرح خواهیم داد.


ـ آزمایشگاه گیاه شناسی:
قسمت گیاه شناسی درمدرسه فلاحت دارای سه شعبه بوده است.1 ـ آزمایشگاه میکروسکپی و فیزیولوژی 2ـ گیاه نمای ایران 3ـ باغ نباتات در جهت توسعه دانش علمی و عملی دانشجویان تأسیس گردید.از افرادی که در جمع آوری و طبقه بندی نمونه های گیاهی و تشکیل آزمایشگاه نقش مهمی ایفا کرده اند می توان از دکتر گائوبا ( اروین گائوبا ) استاد گیاه شناسی دانشکده (1308 تا 1320) نام برد.تأسیس باغ گیاه شناسی از جمله فعالیت بنگاه گیاه شناسی است.

ـ آزمایشگاه شیمی و صنایع روستایی:
این آزمایشگاه که گنجایش آزمایشات مختلف و عملیات دانشجویان را داشته است ، در شمال عمارت قدیم نوغان ساخته شد و در سال های 1316و 1317 به بهره برداری رسید.


ـ آزمایشگاه هواشناسی:
آزمایشگاه هواشناسی برخلاف سایر لابراتوارها در هوای باز و آزاد قرار گرفته بود و تغییرات عوامل جوی شامل،حرارت، نور، بارش، برودت و فشار هوا را رصد می کرد. در محل باغ گیاه شناسی فعلی قرار دارد.


ـ آزمایشگاه مزارع و اصلاح نباتات:
این آزمایشگاه به منظور تهیه بذرهای مرغوب و تشخیص نژادهای خالص غلات و حبوبات در کنار مزارع اصلاح نباتات دانشکده فلاحت در سال 1314 تأسیس گردید. طبقه زیرین موزه فعلی محل آن بوده است.


ـ تالار تشریح دانشکده دامپزشکی:
دانشجویان دامپزشکی طبق برنامه تحصیلی ساعات معینی را بنام ساعات عملیات در این تالار حضور یافته و معلومات علمی خود را تحت نظر اساتید دانشکده کسب می نمودند.


ـ آزمایشگاه فیزیولوژی
آزمایشگاه فیزیولوژی جهت انجام آزمایشات فیزیولوژی دامها با ادوات و لوازم مختلف فراهم گردیده بود.


ـ آزمایشگاه ماشین های کشاورزی:
آزمایشگاه ماشین های کشاورزی در یک کیلومتری بنگاه ها،نزدیک به صحرا و در مساحتی بالغ بر 30000 متر شامل 20 دهنه گاراژ، چند اتاق اداری، نجارخانه، آهنگری و یک سالن بزرگ آزمایشگاه احداث گردیده بود. محل این آزمایشگاه در حاشیه ی شمالی چهار راه کارخانه قند و حاشیه غربی خیابان زکریای رازی بوده است.


ـ آزمایشگاه میکروب شناسی:
در این آزمایشگاه کشت های میکروبی و بررسی های مربوطه به دانشجویان آموزش داده می شد.


ـ بنگاه ها:
بنگاه هایی ]مؤسسات[ در کنار دانشکده های آن سالها دایر بود عبارت بودند از : بنگاه باغ شامل گلکاری، درختکاری و سبزی کاری در محل باغ فردوس فعلی، بنگاه هواشناسی ، بنگاه پرورش مرغ ، لبنیات سازی و بنگاه پرورش کرم ابریشم.


نخستین استادان مدرسه عالی فلاحت و صنایع روستایی ۱۳۰۸ ش

ایستاده از راست: دکتر محمود معاضد، دکتر تقی بهرامی، میرخانی، دکتر اسفندیار اسفندیاری، ناشناس و رحمت‌الله شیبانی. نشسته از راست: دکتر جلال افشار، دکتر پرالما فرانسوی، احمدحسین عدل، مصطفی قلی بیات، لونی فرانسوی، محمدمظاهر صدیق‌حضرت، دکتر مرتضی گلسرخی